Het plan voor een vleestaks is terug van weggeweest. Minister Staghouwer van Landbouw wil Nederlanders er met een prijsprikkel toe aanzetten om minder dierlijke eiwitten te gaan eten. Maar hoe zou zo’n taks eruit moeten zien om effectief te zijn?
De mededeling dat minister Staghouwer een vleestaks wil onderzoeken kwam onverwacht: in het coalitieakkoord is het plan niet terug te vinden en coalitiepartijen VVD en CDA zijn er geen voorstander van. Toch zet de minister door. Een omslag van dierlijke naar plantaardige eiwitten is namelijk goed voor de gezondheid van de consument, en voor het klimaat.
Verhouding dierlijke en plantaardige eiwitten
Dat een vleestaks van invloed kan zijn op de keuzes van consumenten, bleek vorig jaar al uit een onderzoek van de Wageningen Universiteit & Research in opdracht van het ministerie van LNV. Daarbij is het wel van belang waar de belasting wordt geheven: alleen in de supermarkt heeft dat zin. Als de boer of de slachter belasting af zou moeten dragen, halen supermarkten hun vlees goedkoper uit het buitenland.
‘In het algemeen is het zo dat hoe duurder producten worden, hoe minder mensen ervan eten’, verklaart Robert Hoste, die aan het onderzoek meewerkte. ‘Die vermindering kan komen in de vorm van kleinere porties of minder vaak vlees. Een deel van de mensen kan die hogere prijs gewoon niet betalen.’
De minister wil dat de verhouding tussen de hoeveelheid dierlijke en plantaardige eiwitten die Nederlanders eten in 2030 is verschoven van 60/40 naar 50/50. Hoe hoog de belasting zou moeten zijn om dat te bereiken, kan Hoste niet zeggen. ‘Dat hebben we niet onderzocht. Er spelen zo veel factoren mee dat daar eigenlijk geen berekening op los te laten is.’
Een onderzoek van CE Delft uit 2019 wijst wel uit hoeveel meer de consument aan de kassa zou moeten neertellen om de ‘werkelijke’ prijs van vlees te betalen. In zo’n duurzaamheidsbijdrage worden onder andere de kosten van het landgebruik, broeikasgasemissies en de uitstoot van andere schadelijke stoffen meegerekend. Voor kip zou er per kilo ruim twee euro bovenop moeten, voor varkensvlees 4,50 euro, en voor rund- en kalfsvlees maar liefst 5,70 euro per kilo.
De invoering van die duurzaamheidsbijdrage zou volgens CE Delft in 2030 4,2 megaton CO2-uitstoot kunnen schelen, oftewel 2,6 procent van de totale Nederlandse uitstoot in 2020. Ook zou de nationale welvaart met zo’n 800 miljoen euro toenemen.
Btw op groente en fruit
Hoste wijst erop dat de prijzen voor varkensvlees, waar hij zich in zijn onderzoek op richt, de afgelopen jaren sowieso al zijn gestegen. Dat komt met name door verhoogde standaarden op het gebied van dierenwelzijn. Hij verwacht dat we de stijgende kosten van diervoeding, die samenhange met de situatie in Oekraïne, ook in de vleesprijzen terug gaan zien. Welk aanvullend effect een vleestaks zou hebben is daarom niet evident.
Bovendien spelen ook andere factoren mee in de keuze van de consument, zoals gewoonte en gemak. Hoste stipt ook op demografische factoren aan: jongeren eten minder vlees dan ouderen, en lagere inkomens meer dan hogere inkomens. Die lagere inkomens wil Staghouwer tegemoet komen door onder meer de btw op groente en fruit af te schaffen. Ook dat is een prikkel voor een duurzamer en gezonder voedselpatroon.
De opbrengsten van de vleestaks moeten uiteindelijk duurzamere productie in de veehouderij ten goede komen. Ook dat is een aanbeveling uit het onderzoek van Hoste en collega’s. ‘Boeren willen wel verduurzamen, maar ze lopen nu vast bij het geld. Dan heeft eisen stellen over dierenwelzijn en milieu dus geen zin. Maar als je de belastingopbrengsten terug kan laten vloeien naar de boer, kunnen zij maatregelen nemen.’
Op die manier denkt Staghouwer ook de factoren gewoonte en gemak te beïnvloeden: meer duurzaam geproduceerd vlees in het schap moet de keuze voor goedkoop en ongezond minder vanzelfsprekend maken.
Maar uit het Kamerdebat woensdag bleek dat coalitiepartijen VVD en CDA nog niet overtuigd zijn van Staghouwer’s plan. De effectiviteit van de maatregel trekken ze niet in twijfel; ze zijn vooral bang voor te dure boodschappen. Om een Kamermeerderheid te behalen, zal Staghouwer dus op zoek moeten gaan naar nieuwe argumenten.
Commentaires