EINDHOVEN - Het stroomnet in de Kempen zit zo goed als vol. Projectontwikkelaars vechten om de schaarse ruimte die er nog is. De boer of kleine ondernemer die panelen op het dak wil leggen, schiet er vaak bij in.
Arno Kuijlaars wijst naar het schuine dak van de stal, direct achter het woonhuis aan de Kreiel in Wintelre. Daar, boven de koeien, zijn de zonnepanelen gepland. Met een deel van een ander dak meegerekend zou er plaats zijn voor zo'n 240 stuks.
Kuijlaars had het al allemaal uitgedokterd, en dacht een mooi project in handen te hebben. Immers; zonnepanelen op daken ('zon-op-dak') worden alom gepromoot, hij heeft er hier de ruimte voor en zou met duurzaamheid een extra centje kunnen verdienen.'
Het bouwen van een nieuw hoogspanningsstation heeft een doorlooptijd van gemiddeld acht jaar. Een zonnepark kan er in twee jaar zijn. Zie daar het verschil.
Maar de Wintelrese boer kwam afgelopen zomer van een koude kermis thuis. Toen de SDE-subsidie (Stimulering Duurzame Energie) van de rijksoverheid eenmaal binnen was, kreeg hij nul op het rekest van netbeheerder Enexis. Simpel gezegd: het elektriciteitsnetwerk in de Kempen zit vol. Tjokvol. Er is geen plaats meer voor nieuwe projecten. ,,Op 24 juni werd de SDE-subsidie toegekend, op 15 juli kreeg ik een afwijzing van Enexis", vertelt hij. ,,Ik sta nu op de wachtlijst, is me verteld. Bovenaan. Maar niemand kan zeggen wanneer ik alsnog aan de beurt kom.”
Probleem overvolle netwerken niet nieuw
Kuijlaars is niet de enige die tegen dit probleem aanloopt. Boerenorganisatie ZLTO kent meerdere vergelijkbare gevallen in de Kempen. Ook andere MKB-bedrijven hebben er last van. ,,Als de ondernemer na veel voorbereidingen eenmaal zover is dat de panelen geplaatst kunnen worden, stuit die op een 'nee' van Enexis", zegt Luuk van Wezel, projectleider Klimaat en Energie van ZLTO. ,,Dan kan de noodzakelijke verzwaring van de elektriciteitsaansluiting niet worden gerealiseerd.” Het probleem van overvolle stroomnetten is niet nieuw en doet zich bijvoorbeeld ook in het noordoosten van het land voor, in Groningen, Drenthe en Overijssel. Het gaat vooral om van oudsher agrarische gebieden, met een beperkte infrastructuur voor energie. Anders dan in de buurt van grote steden, met de vele inwoners, bedrijvigheid en industrie, was het in het verleden niet nodig om hier veel hoogspanningsstations te bouwen en dikke kabels aan te leggen.
Zonneparken schieten als paddestoelen uit de grond.
Maar inmiddels is het opwekken van duurzame energie 'hot'. Zonneparken schieten als paddenstoelen uit de grond. Overheid, regionale samenwerkingsverbanden en gemeenten smeden plannen om te voldoen aan de ambitieuze doelstellingen van het Klimaatakkoord. Energiecoöperaties en bedrijven staan in de rij en zien juist in landbouwgebied volop kansen. Ter illustratie: in Noord-Brabant is het totale vermogen van grootschalige zonneprojecten in één jaar tijd met 60 procent toegenomen. Met die hausse aan plannen kraken en piepen de netwerken van Enexis en TenneT in hun voegen.
Zoals die in de Kempen. Op kaartjes die Enexis zelf bijhoudt, kleuren Bergeijk, Bladel, Eersel en Reusel-De Mierden vuurrood, ten teken dat er geen 'transportcapaciteit' meer beschikbaar is. ,,Twee jaar geleden waren er in de Kempen nog geen of nauwelijks aanvragen om extra capaciteit, nu is het aantal gigantisch", zegt Jorrit de Jong van TenneT, beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland. ,,Het bestaande netwerk kan dat niet aan. Er wordt volop geïnvesteerd. Maar het bouwen van een nieuw hoogspanningsstation heeft vanwege alle procedures een doorlooptijd van gemiddeld acht jaar. Een zonnepark kan er in twee jaar zijn. Zie daar het verschil.”
De Kempen zijn goeddeels afhankelijk van het station in Hapert, op het Kempisch Bedrijvenpark. Er zijn plannen om de capaciteit richting Eindhoven fors uit te breiden. Ook heeft Tennet plannen om ten zuiden van de A58 bij Oirschot een nieuw hoogspanningsstation te bouwen. Er zijn bezwaren van omwonenden, die overlast voorzien en niet willen hebben dat het gebied bij landgoed Baest en processiepark de Heilige Eik wordt aangetast. Inmiddels aarzelt ook de politiek.
Het zijn dit soort stroperige processen waar TenneT overal en altijd in Nederland doorheen moet. Ook in de Kempen gaat het nog jaren duren voordat de geplande investeringen daadwerkelijk lucht geven op het stroomnet.
Ruimte op net gereserveerd door grotere ontwikkelaars
Maar daarmee is niet het hele verhaal verteld. Want sec bekeken is er nog wel ruimte op het net, maar die is gereserveerd voor grote projecten en juist daarover groeit de frustratie onder boeren en kleinere ondernemers. De grotere ontwikkelaars claimen vroegtijdig capaciteit, waardoor voor minder grootschalige 'zon-op-dak-projecten' geen plaats meer is.
,,Het gaat dan vaak om grote, risicovolle zonneparken", zegt Van Wezel van ZLTO. ,,Daarvan is het allerminst zeker dat die er ook daadwerkelijk komen. Maar ze houden ondertussen wel de zon-op-dak-projecten tegen die we allemaal graag willen en die binnen een jaar gerealiseerd kunnen worden.”
Jammer om schaarse landbouwgrond op te offeren, terwijl er nog zoveel daken kunnen worden vol gelegd. Enexis is wettelijk verplicht om de capaciteit te reserveren als een aanvraag wordt gedaan. Van Wezel: ,,Dat soort regelgeving is moeizaam te veranderen. Wat je hoopt is dat Enexis gaat kijken naar de manier van programmeren: welke projecten laat je wel of niet toe? En daarbij pleiten wij voor een betere positie voor zon-op-dak-projecten."
Dat is geheel in lijn met de 'zonneladder', waarover het kabinet vorig jaar tot overeenstemming kwam met provincies en gemeenten. Bij het aanwijzen van nieuwe zonneparken moesten landbouw- en natuurgronden worden ontzien en panelen op daken worden gestimuleerd. ,,Maar juist dat principe komt nu in de knel", zegt ook Arno Kuijlaars op zijn boerderij in Wintelre. ,,Het is toch jammer dat straks schaarse landbouwgrond wordt opgeofferd, terwijl er zoveel daken zijn die nog volgelegd kunnen worden?"
Panelen op woonhuizen zijn altijd mogelijk.
Voor de goede orde: het gaat hierbij niet om particulieren die een aantal zonnepanelen op het dak van het eigen woonhuis willen plaatsen. Daarvoor is altijd ruimte op het netwerk van Enexis. Het gaat om de 'grootzakelijke klanten', met aansluiting van meer dan drie keer 80 ampère.
Enexis benadrukt dat het in deze categorie geen verschil kan maken; wie het eerst komt, wie het eerst maalt. ,,We hebben als Enexis een aansluitplicht", zegt Tim van Ham van het bedrijf. ,,Als een partij zich meldt en aan alle voorwaarden voldoet, moeten we de capaciteit op het netwerk reserveren. Daarbij mogen we wettelijk gezien geen onderscheid maken tussen grote en kleine projecten. Als het net dan vol zit, dan zit het vol. Vervolgens komt er pas weer ruimte als het net is uitgebreid." De maximale termijn dat een ontwikkelaar capaciteit kan claimen, bedraagt een jaar. Van Ham: ,,Als wij de offerte ondertekend hebben teruggekregen en de aanbetaling is gedaan, dan heeft de initiatiefnemer een jaar om het project te realiseren. Daarna komt de eerste op de wachtlijst aan de beurt."
Ook Enexis faciliteert liever 'zon-op-dak'-projecten. Onderzoeken hebben uitgewezen dat die optie anno nu vanuit maatschappelijk oogpunt veel wenselijker is dan panelen op landbouwgrond. En dat brengt het stroombedrijf dan ook in bij overleggen met de gemeenten en provincie, als het over regionale klimaatoplossingen gaat, zegt Van Ham. ,,Vanuit wettelijke bepalingen mogen we projecten geen voorkeursbehandeling geven, maar op die manier proberen we onze invloed aan te wenden."
Het zijn lobby trajecten die zich afspelen buiten het gezichtsveld van Arno Kuijlaars. Het dak van zijn koeienstal blijft voorlopig leeg. ,,Ik zit in de wachtkamer." Of hij straks nog aan de beurt komt? Hij haalt zijn schouders op.
Comments