In het kort:
Het kabinet zette willens en wetens hoog in met de aanpak van het stikstofprobleem.
Volgens interne documenten was de hoop dat door alle boeren te raken, de pijn zou worden gedeeld.
Daarom koos het kabinet voor het duurste, minst effectieve scenario. Maar die tactiek mislukt.
Het kabinet koos vorige maand willens en wetens voor een extra zware vermindering van de stikstofuitstoot door de landbouw, blijkt uit vrijgegeven interne documenten van het ministerie van Financiën, zoals het FD woensdag meldde. In de stukken schuilt ook de tactische misrekening waardoor de kabinet het halve platteland tegen zich in het harnas joeg.
'Deelt iedereen de pijn'
De cruciale zinsnede in de 300 pagina's documenten luidt: 'Door hoog in te zetten worden bijna alle boeren geraakt en deelt iedereen in de pijn, waar bij een lager doel een kleiner aantal boeren zeer hard geraakt wordt (stoppen). Een meer evenredige verdeling van de pijn is mogelijk makkelijker te verkopen dan een gerichte aanpak.'
Met dit verkoopargument van de landbouw- en stikstofministers voor ogen koos de aarzelende ministerraad voor een extra zware stikstofreductie. Door het kabinetsplan moeten 11.200 boeren stoppen en nog eens 17.400 veehouderijen moeten hun bedrijf inkrimpen met een derde tot de helft. Bij elkaar zijn dat 28.600 boeren die hard getroffen gaan worden door het stikstofplan van het kabinet: ongeveer de helft van alle Nederlandse boeren.
Grote onzekerheid
Uit de nu vrijgegeven stukken blijkt dat er ook een veel milder scenario lag dat de voorkeur had van de ambtenaren van Financiën. Door doelgericht vervuilende boerderijen rond kwetsbare natuurgebieden op te kopen zouden 5300 boeren met hun bedrijf moeten stoppen. Ook nog altijd zo'n 10% van alle Nederlandse boeren, maar dat beleid zou niet de helft van alle agrariërs in grote onzekerheid brengen.
Het scenario van Financiën zou €10,4 mrd kosten. Dat is aanzienlijk goedkoper dan de €34 mrd voor de extra zware aanpak die volgens Financiën de door het kabinet gekozen route dreigt te kosten - waar €24 mrd voor is uitgetrokken. De goedkope, minder boeren rakende aanpak kan ook het natuurhersteldoel halen dat stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) wil bereiken.
Het doel overshooten
Dat doel behelst officieel dat in 74% van de natuurgebieden de achteruitgang van de natuurkwaliteit moet stoppen. Maar het kabinetsplan blijkt volgens de interne stukken de lat expres hoger te leggen: op 82%. 'Fors meer veehouderijen moeten stoppen of extensiveren (meer grond per dier, red.) om het doel te overshooten, terwijl dat niet strikt noodzakelijk is', concluderen de ambtenaren van D66-minister Sigrid Kaag van Financiën.
Aan de interne ambtelijke stukken moet niet te veel gewicht worden gehecht, verklaart een woordvoerder van het departement. 'Het gaat om technische berekeningen van ambtenaren van Financiën. De berekeningen zijn nog indicatief en onder voorbehoud van validatie. Doel is het duiden van de financiële gevolgen van verschillende strategieën voor het behalen van natuurdoelen. Het is een taak van het ministerie van Financiën om te kijken naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid.'
Beleidsvorming is nog gaande
'Technische inzichten zijn iets anders dan beleidsvorming', vervolgt de woordvoerder van Financiën. 'Om de stap naar concreet beleid te maken zijn ook andere overwegingen relevant. Denk onder meer aan: klimaat, natuurbehoud en juridische aspecten.' Daarbij wijst hij erop dat het kabinet al eerder aankondigde dat de stikstofdoelstellingen dit najaar nog per gebied kunnen worden aangepast.
Het onafhankelijk Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt, die met Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging om de stukken van Financiën had gevraagd, is verontwaardigd dat de nu vrijgegeven berekeningen en scenario's niet eerder aan de Kamer zijn gegeven. 'Zeer, zeer onzorgvuldig, oncollegiaal en onprofessioneel', aldus Omtzigt.
Boerenkoepel LTO Nederland stelt dat de nu vrijgegeven informatie 'een ontluisterend beeld' geeft van de besluitvorming in het kabinet over de stikstofplannen. Volgens LTO heeft het kabinet de Tweede Kamer 'onvolledig' geïnformeerd door deze berekeningen tot woensdag achter te houden.
Fundamenteel onbegrip
'Uit de kille berekeningen van Financiën blijkt een fundamenteel onbegrip over de economische, sociale en culturele toekomst van het platteland', verklaart LTO. Dat het kabinet door de rechter is gedwongen tot een harde stikstofaanpak, is volgens LTO 'ongeloofwaardig'. 'Onnodig vasthouden aan een onrealistische doelstelling met onhaalbaar tijdspad is een politieke keuze, geen rechterlijke.'
Het kabinet wilde met de stikstofaanpak veel meer boeren raken dan strikt genomen noodzakelijk is, om boeren te doen beseffen dat ingrijpen onontkoombaar is. Gezien de breedte van het maatschappelijk verzet en de massaliteit van de onvrede op het platteland is die opzet mislukt. Gedeelde smart blijkt onder boeren geen halve smart maar dubbele smart. Nu volgt de vraag of een bijstelling van de stikstofdoelen door het kabinet onontkoombaar is.
Lees het volledige artikel: https://fd.nl/politiek/1446036/tactische-misrekening-van-het-kabinet-in-de-stikstofaanpak
Comments